कैलाली, २९ साउन । वर्षासँगै कैलालीको लम्की चुहा नगरपालिका–३ बल्चौरमा बसोबास गर्दै आएका वादी समुदायको घर डुबानमा पर्दा बिचल्ली भएको छ । वादीका १२ घर डुबानमा पर्दा घरपरिवारका सदस्यहरूले आफन्त र छिमेकीको घरमा आश्रय लिएका छन् । घरमा पानी पसे पनि कतिपय परिवार आफ्नै घरमा बसेका छन् ।

२०६४ सालदेखि सुदूरपश्चिम, कर्णाली र लुम्बिनी प्रदेशका विभिन्न जिल्लाबाट यो क्षेत्रमा बसाइँसराइ गरेका वादी समुदायका ७१ परिवारको बसोबास छ । घरमा पानी पसेपछि खाना पकाउन र शौच गर्न समस्या भइरहेको उनीहरुको गुनासो छ । काठको सानो कच्चीघरमा बस्दै आएकी ३३ वर्षीया रीमादेवी वादी डुबानकै कारण घरमा १ हप्तादेखि चुलो बाल्न नसकेको बताउँछिन् ।

्‘घर वरिपरि जमेको पानीमा सर्प हिँडिरहन्छन्, छोरालाई एक्लै घरमा छोडर कतै काममा पनि जान सकेकी छैन,’ उनले भनिन् । उनका श्रीमानको केही महिनाअघि नजिकै रहेको रानीजमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनको नहरमा डुबेर मृत्यु भएको थियो ।

श्रीमान्को निधनपछि रीमा दैनिक ज्यालादारी गरेर जीविकोपार्जन गर्दै आएकी छन् । ‘श्रीमानको मृत्युपछि अहिले सहाराविहीन भएर ३ छोराछोरी पालेर बसेकी छु,’ उनले भनिन् ।

वर्षा भएपछि घर डुबानमा पर्ने र छाना पनि चुहिने समस्याले थप समस्या झेल्नुपरेको अर्की महिला शान्ता वादीले बताइन् । उनको घर परिसरमा वर्षाको पानी जम्दा भान्सा पनि पानीले भरिएको छ । ‘साह्रै दुःख पाइयो, न खाना पकाउने ठाउँ छ, न शौच गर्ने ठाउँ । कतिखेर साना बच्चा पानीमा डुब्ने हुन् भन्ने चिन्ताले सताइरहन्छ,’ उनले भनिन् ।

सरकारले बनाइदिएको कच्ची घरमा बस्दै आएका आफूहरूलाई यतिबेला घर डुबानमा पर्दा समस्या हेरिदिने कोही नपाइएको अर्की महिला गजगी वादीको गुनासो छ ।

‘घर निर्माण गरिदिएर सरकारले राम्रो काम गरेको छ, तर पानी निकास हुने व्यवस्था नगर्दा डुबानको समस्या झेल्नुप¥यो, घरभित्रको खाद्यान्न र लत्ताकपडा भिजेर क्षति पुग्ने गरेको छ ।’ घर डुबानमा परेपछि विपन्न वादी समुदायका कुनै पनि व्यक्ति दैनिक मजदुरीमा जान सकेका छैनन् । मजदुरीमा जान नपाएर आफूहरूलाई बालबच्चाको बिहान साँझको छाक टार्न समस्या भएको अर्का अर्जुन वादीले भने ।

पूर्व–पश्चिम राजमार्ग छेउमै रहेको यो बस्ती वर्षायामसँगै बर्सेेनी डुबानमा पर्छ । बस्तीमा पानी निकासको व्यवस्था गरिए पनि त्यसले काम नगरेको उनीहरूको भनाइ छ । बस्तीमा रहेका रुख यसै वर्ष हटाइएपछि हावाहुरीको समयमा हुनसक्ने जोखिमको त्रासबाट मुक्ति पाइए पनि पानी निकासको व्यवस्था गरिएको छैन । उनीहरूले डुबानको समस्या समाधानका लागि सरकारलाई अनुरोध गरेका छन् ।

रमा वादीले भनिन्, ‘यो वर्षमा मात्र यसै बस्तीका २ बालबालिकासहित ४ जनाको नहरमा डुबेर ज्यान गएको छ, वर्षाले घर डुबानमा पर्ने र नजिकै रानीजमरा कुरिया सिँचाइ आयोजनाको नहरमा मान्छे डुबेर मर्ने बस्तीका लागि जोखिम देखियो ।’

भूमिहीन वादीका परिवारलाई सरकारले सोही क्षेत्रमा जग्गा उपलब्ध गराएर १४३ वटा सुरक्षित आवास(घर) निर्माण गरिदिएको छ । उक्त बस्तीका ३३ घरपरिवार मात्रै सुरक्षित आवास (घर) निर्माण गर्न बाँकी रहेको जनाइएको छ ।